موسیقی محلی شرق خراسان (تربت جام  سرخس)09151033842

موسیقی محلی شرق خراسان (تربت جام سرخس)09151033842

این وبلاگ برای آشنایی علاقه مندان به موسیقی محلی استان خراسان رضوی ایجاد شده است احمد سرکوهی 09151033842
موسیقی محلی شرق خراسان (تربت جام  سرخس)09151033842

موسیقی محلی شرق خراسان (تربت جام سرخس)09151033842

این وبلاگ برای آشنایی علاقه مندان به موسیقی محلی استان خراسان رضوی ایجاد شده است احمد سرکوهی 09151033842

موسیقی بلوچی


قوم بلوچ یکی از کهن ترین اقوام ایرانی است که به دلیل نزدیکی جغرافیایی به کشور هند، متأث ّر از ملودیهای این کشور بوده است...

قوم بلوچ یکی از کهن ترین اقوام ایرانی است که به دلیل نزدیکی جغرافیایی به کشور هند، متأث ّر از ملودیهای این کشور بوده است. از جمله ادوات موسیقی در بلوچستان می توان: تنبورک، سه تار، قلم، نوعی فلوت با پنج یا شش بخش، the pitcher، ابویی۱، تیمپلی۲ کوچک و معمولی، داریه زنگی۳ و هجده تار۴ یاد کرد.
از ملودیهای رایج در میان مردان بلوچی، ترانه ای است که برای مادران در حال وضع حمل خوانده می شود. ترانه هایی چون سپاد۵، وزباد۶، شبتاگی۷، لیلو۸ یا لولی (لالایی بلوچی)، همچنین ترانه هایی در باب جدایی، شکوه و گلایه دربارة روزگار دشوار، زاییراک۹ (مشتق از واژة ظاهیر۱۰ و به معنای حسرت و آرزو و غم) که اندوهناک ترین موسیقی بلوچی است همراه با فلوت۱۱، قیچاک۱۲ (قیچی کوچک) و بانجو۱۳. موسیقی که ما امروزه در بلوچستان می شنویم به دلیل پاره ای دلایل از موسیقی اصیل بلوچی متفاوت است. یکی از این دلایل، فاصلة بسیار زیاد بلوچستان از پایتخت و عدم توجه به این منطقة دورافتاده و محروم است. دلیل دیگر همجواری با پاکستان و تأثیرپذیری آن از موسیقی بلوچی ـ پاکستانی و به طریق اولی موسیقی هندی است. از دوران کهن این منطقه دارای علایق فرهنگی و اقتصادی نزدیکی با هند بوده است. تأثیرپذیری از هند همچنین ریشه در این حقیقت داشته که بلوچستان همواره از حکومتهای مرکزی ایران دور و مورد غفلت آنها واقع شده است. دلیل چنین تأثیرهایی ریشه در واقعیتهای تاریخی و جغرافیایی دارد.

                                   

گذشته از سلسله هایی چون سوگدیان۱۴ که مرکز فرمانروایی شان سیستان و بلوچستان بود، عدم وجود راههای مراسلاتی و ارتباط با بخشهای داخلی تر کشور که فرهنگ ایرانی رواج داشت، دلیل دیگری بر آمادگی موسیقی بلوچی برای تأثیرپذیری از فرهنگ هندی چه از لحاظ معنوی و چه از نظر ظاهری بود. گرچه مردان بلوچی به شدت مذهبی و متعصبند، اما رفتار آنان با نوازندگان همانند دوستان صمیمی و مورد وثوق خود است و به آنان اجازة اجرا در میهمانیهای خصوصی که زنان نیز در آن حضور دارند، داده می شود. با این حال، زنان بلوچی هیچ گونه سازی نمی نوازند و تنها به خواندن آواز به صورت گروهی و در پس پرده می پردازند که صدای آنها به گوش هیچ مردی نرسد. به دشواری می توان زنی را در بلوچستان یافت که خواننده حرفه ای در مجالس عروسی، جشن تولد، ختنه سوران و میهمانیهای شادی دیگری باشد. دیگر ساز محلی در استان بلوچستان، «بانجو» است که با ا ِعمال تغییرات بسیاری، تبدیل به ساز محلی (بومی) ایالت سند پاکستان شده است. هشتاد درصد جمعیت ایالت سند از اقوام مختلف بلوچی تشکیل شده اند. معروف ترین نوازنده بانجو در ایالت سند مرحوم لاوار بورجی۱۵ از تبار قوم بلوچی دشتیاری در بلوچستان ایران بود.
ساز محلی بعدی در بلوچستان د ُنگی۱۶ است (که نام آن در ایالت سند پاکستان متفاوت است.) دنگی شامل یک جفت فلوت نر و ماده است. بهترین نوازندگان دنگی در بلوچستان که دارای شهرت جهانی هستند از قبیلة سیری۱۷، به نامهای مصری خان و خبیر خان جمالی بودند. بانجو و دنگی با دیگر سازهای بلوچی کاملاً ترکیب و در بلوچستان بومی شده اند.
صیانت از سنتهای قومی نظیر سپاک، شبتاگی، لیلو، سوت۱۸، لیکو۱۹، لاکو و غیره که با موسیقی همراهی می شوند، این استان دورافتادة ایرانی را برای حفظ نمونه های موسیقی اصیل بلوچی یاری رسانده اند. علاوه بر این می توان در بلوچستان خواننده و نوازندگانی را یافت که خود را صرف موسیقی سنتی نموده اند. خوانندگان و نوازندگانی که این هنر را از نیاکان خود سینه به سینه ارث برده اند، پهلوانان۲۰ نامیده می شوند.
واژة پهلوان ترکیبی از «پهلو»۲۱ و «ون»۲۲ است. «پهلو» از زبان پهلوی مشتق شده و به معنای شجاع و قدرتمند و «ون» به معنای خواننده است. در زبان بلوچی واژة «ونگ»۲۳ نیز به معنای خواندن است. بنابراین پهلوان به معنای کسی است که از خود شجاعت و جوانمردی نشان می دهد. در اینجا به صورت مجمل به چند مثال از موسیقی بلوچی اصیل اشاره می کنیم که در حال حاضر در بلوچستان متداول است. سپاد که به معنای ستایش است، یکسری ملودیهایی هستند که پس از به دنیا آمدن یک نوزاد خوانده می شود.
همزمان با اینکه مادر خود را برای شست وشوی نوزادش آماده می کند این ترانه ها به مدت ۱۴ روز خوانده می شود. سپاد را فقط زنان به صورت گروهی می خوانند و هدف آنان کمک به مادر نوزاد است تا دردها و رنجهای دوران زایمان را به فراموشی بسپارد. در این آوازها آنان غالباً خدا، پیامبر و بزرگان دین را می ستایند و برای مادر و نوزادش آرزوی سلامتی و سعادت می کنند. وز باد دسته ای از آوازهاست به معنای تحسین و ستایش که یک زن یا گروهی از بانوان آنها را می خوانند و گروهی دیگر با آواز پاسخ گروه اول را می دهد. خواندن این گونه ملودیها در خانة نوزاد ۱۴ شب ادامه می یابد و خدا و پیامبر را برای اعطای نوزاد به مادر سپاس می گویند. شبتاگی از دیگر آداب بلوچستان است. هنگامی که نوزادی به دنیا می آید، اقوام مادر، همسایگان و دوستان عصرها در خانة آنها گرد هم آمده و شب را آنجا می گذرانند و برای سلامتی مادر و کودک دعا می کنند. آنها تولد نوزاد را به اقوام شادباش می گویند و اشعاری با ت ُن ملایم همراه با ابویی (نوعی ساز بادی) و داریه زنگی می خوانند. این اشعار و آوازها به عنوان شبتاگی شناخته می شوند که به معنای «بیدار ماندن در شب» است. اکثر ملودیهای شبتاگی در باب ستایش خدا، پیامبر، اصحاب پیامبر و بزرگان دین است که بدین وسیله حضار به پدر و مادر نوزاد شادباش می گویند و آرزومند سلامتی و آینده ای درخشان برای نوزاد هستند. سپس طی یک مراسم رسمی، در گوش نوزاد اذان می گویند که نشان دهندة مسلمان بودن نوزاد است.
آوازهای شبتاگی کمکی است به مادر تا زایمان و سختیهای آن را به فراموشی سپرده، روح و روان خود را باز یابد و به بدن خود نیرو بخشد. شبتاگی ممکن است از شش تا چهارده روز و حتی گاهی تا چهل روز ـ بسته به وضعیت مالی خانواده ـ ادامه یابد. لولا آواز دیگری است که در جریان مراسم هایی نظیر عروسیها خوانده می شود و معنای آن متفاوت است. اما لالو شسقانی۲۴ به طور خاص به شش روز اول عمر نوزاد اختصاص می یابد. در این آواز خواننده از خداوند متعال، پیامبر و خانوادة مکر ّم او تقاضای سعادتمندی می نماید. لیلو یا لولی در واقع لالایی است که مادر برای خواباندن بچه می خواند. زاییراک غم انگیزترین ملودی در میان بلوچهاست که از جدایی، نامهربانی یار و یا از غم ایام شکوه می کند. زاییراک یا زاییریک با نوعی ملودی حزن انگیز همراهی می شود که این موسیقی با قلم۲۵ یا فلوت نواخته می شود، گرچه امروزه زاییراک با بانجو نواخته می شود. این موسیقی، حزن انگیز، یکنواخت و مطو ّل است که با طبل (تنبک) نواخته می شود و ن ُتها با اندکی تفاوت تکرار می شود.
زاییراک به شاخه های متفاوتی تقسیم می شود که از جمله معروف ترین آنها می توان به اشرفدور۲۶ زاییراک، جانوزامی۲۷ زاییراک و زمرانی۲۸ زاییراک اشاره کرد. زمانی که شما زاییراک گوش می دهید گویی در کرانة غم نشسته اید و به ن ُتهای غم انگیز ِ تکراری فلوت که با قیچاک همراه است گوش فرا می دهید، مانند موجهای دریا که در آغاز خروشان اند ولی با نزدیک شدن به ساحل و فرو نشستن توفان، سرانجام در ساحل، آرام می گیرند. این موسیقی با آهنگی تند آغاز می گردد و به اوج خود می رسد و به تدریج آرام می شود و به سکوت ختم می گردد، پس از یک وقفة کوتاه، فلوتها دوباره با آهنگی تند ضجه می زنند و این بخش تکرار و تکرار می شود. زاییراک به تنهایی یا همراه با آلات موسیقی دیگر، در فراق آشنایان و دوری از زادگاه خوانده می شود. زاییراک از واژة ظاهیر۲۹ گرفته شده است که بنا بر لغت نامة دهخدا به معنای خاطره، غم و آرزوی دیدار معشوق است.
ظاهیر همچنین به معنای افسرده و غمگین می باشد، در زمانهای قدیم زنان در حین انجام کارهای روزانه، زاییراک می خواندند مخصوصاً وقتی که برای آرد کردن گندمهایشان کنار آسیاب جمع می شدند و در آن اوقات این ملودی را دو گروه زنان به نوبت می خواندند.

 

نظرات 1 + ارسال نظر
ریگی پنج‌شنبه 5 آبان‌ماه سال 1390 ساعت 08:53 ب.ظ

ممنون از این که موسیقی ما را به جهانیان معرفی نمودید
ریگی-زاهدان

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد